Świat zwierząt, świat ludzi. Recenzja książki Opowieści z głębi miasta.

Shaun Tan, autor niezapomnianych pod względem graficznym opowieści, takich jak Przybysz, Cykada, Regulamin na lato czy Opowieści z najdalszych przedmieść, powraca z nowym dziełem. Opowieści z głębi miasta, bo o nich mowa, to ideologiczna kontynuacja tego ostatniego tytułu, podobna do niego pod każdym względem: kompozycji, wykonania, wydania i, co w tym wypadku najistotniejsze, jakości. Komu więc podobały się dotychczasowe prace artysty, teraz też może zacierać ręce na kawał znakomitej, baśniowej opowieści z przesłaniem.

Witajcie w świecie jakże bliskim naszemu, a zarazem dalekim. Świecie, gdzie ludzie i zwierzęta egzystują ze sobą na zupełnie dla nas nieznanym poziomie. Z jednej strony mamy tu powrót do pierwotności, wkraczającej do cywilizowanego świata, z drugiej eksperymentalne podejście do kwestii wspólnych relacji. Jedno pozostaje niezmienne – natura wciąż fascynuje, przeraża i skrywa wiele sekretów… Gotowi je odkryć? Zobaczyć walenia lecącego po nocnym niebie? Poznać dzieje losów ludzi i psów? Przekonać się, co przeszkadza w ślimakach obrońcom moralności? Zanurzyć się w morskie fale na grzbiecie gigantycznego kota? A wreszcie zobaczyć koszmarnego potwora, którego skrywały głębiny?

Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy zetknąłem się z twórczością Shauna Tana, stało się to dzięki oszałamiającemu graficznie albumowi „Przybysz” – niemej, surrealistycznej opowieści, której największą mocą były przede wszystkim obrazy. Jak autor radzi sobie ze słowem pisanym, przekonałem się, kiedy w moje dłonie trafiła pięknie ilustrowana książeczka Opowieści z najdalszych przedmieść, która znów okazała się rzeczą zachwycająca obrazami, ale fabularnie będąca już tworem nieco słabszym. Wciąż bardzo ciekawym, wciągającym, mogącym urzec – tak dużych, jak i małych – ale jednak rozdźwięk między obrazem a tekstem pozostawał dość wyraźny.

I tak też jest w przypadku Opowieści z głębi miasta, onirycznej, surrealistycznej, ale i mocno trzymającej się ziemi opowieści – a właściwie serii krótkich tekstów, która pod pewnymi względami przypomina mi nieco filmy Davida Lyncha. Podobnie jak u niego, tak i u Tana fantastyka jest elementem rzeczywistości nierozerwalnie z nią złączonym. Niepodważalnym prawem fizyki i regułą oznaczającą nie tyle normalność,ile  wręcz codzienną zwyczajność. Odbija się w tym dziecięce postrzeganie świata: w końcu w oczach najmłodszych magia potrafi kryć się w czymś dla nas, dorosłych, zwyczajnie nudnym. Czymś, obok czego przechodzimy z obojętnością, nieświadomi, na ile jesteśmy ślepi. I to w twórczości Tana, nawet jeśli bywa infantylne, mnie kupuje. Ale czy mogło być inaczej, skoro swego czasu autor otrzymał nagrodę Astrid Lindgren, najważniejsze wyróżnienie dla twórcy literatury dla najmłodszych?

Ale i tak najważniejsze pozostają grafiki. W większości realistyczne i doskonale wykonane (choć zdarzyło się kilka słabszych prac, a wątek wspólnej historii człowiek – pies  jest przeciągnięty), czerpią z różnych malarskich stylów – widać tu zarówno impresjonistyczne, jak i kubistyczne naleciałości. Wszystko to, łącznie ze znakomitym wydaniem, tradycyjnie robi duże wrażenie. A coś dla siebie znajdą tu zarówno dzieci, młodzież, jak i dorośli. I chociaż nie jest to najwybitniejsze z dokonań Shauna Tana, wciąż Opowieści z głębi miasta warte są gorącego polecenia. Miłośnicy pięknych ilustracji i baśniowych opowiadań, nawet jeśli nie znajdą tu wiele oryginalności, na pewno nie pożałują czasu spędzonego w świecie wizji Shauna Tana.

Dziękuję wydawnictwu Kultura Gniewu za udostępnienie egzemplarza do recenzji.