Wsłuchajmy się w lekcję siostrzeństwa. Recenzja komiksu Opowieści aborcyjne

Powstały w 2009 roku film Podziemne państwo kobiet w reżyserii Claudii Snochowskiej-Gonzalez i Anny Zdrojewskiej był próbą opowiedzenia przez jedno z mediów doświadczeń polskich kobiet dokonujących nielegalnie aborcji. Prawie półtorej dekady później, gdy nasz kraj znajduje się w jeszcze gorszym miejscu na mapie praw kobiet do samostanowienia, te wyrażają swój bunt, sięgając po formę komiksu.

Sonia Sobiech wraz z Beatą Rojek podjęły się trudnego zadania opowiedzenia intymnych historii kobiet, które zdecydowały się na terminację ciąży. Oddały im głos stosując mieszankę estetyk, za pomocą komiksów, ilustracji i tekstu poetyckiego. To bardzo osobiste, jednostkowe przeżycia, a bohaterki różni motywacja, status społeczny i otoczenie. Ale znajdujemy tu punkty wspólne: powszechny strach przed konsekwencjami prawnymi, zmowa milczenia i ogromna pomoc niesiona przez inne kobiety.

Zamieszczone w Opowieściach aborcyjnych historie dotyczą przede wszystkim okresu sprzed wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2020. Wraz z bohaterkami wędrujemy po liniach czasowych. W Game Over młoda para decyduje się na aborcję, gdy u płodu zostaje zdiagnozowana trisomia. Kolejna z historii – WDŻR – przedstawia pokłosie skąpej edukacji seksualnej serwowanej nastolatkom. Aborcja w czasach zarazy, zgodnie z tytułem, wpisuje próbę znalezienia pomocy w pandemiczne realia. Potencjały to z kolei opowieść o siostrzeństwie i solidarności kobiet. Zbiór domyka opowieść z emigracji. Każdy z tych dłuższych komiksów zbudowany jest w ten sam sposób: zaakcentowanie decyzji o zabiegu podjętej na jakimś etapie życia, jego przebieg i odczucia bohaterki. Krótsze formy również obracają się wokół praw reprodukcyjnych, ale pozwalają nieco odsapnąć od dusznej atmosfery przepełniającej ten album. Nie znajdziemy w Opowieściach aborcyjnych agresywnej retoryki i oceniania. Autorki pokazują poprzez opowieści tych kobiet, że każdy powinien mieć wybór, a podjęta decyzja bywa trudna i obciążająca. W relacjonowanych historiach nie zabrakło udziału mężczyzn, występujących tu w roli partnerów i przyjaciół. Postaciom towarzyszą zazwyczaj strach i ulga, niewiele tu innych emocji.

Surowa kreska potęguje posępny charakter publikacji. Plansze przeplatane są grafikami nawiązującymi do arte mexica i podkreślającymi kult płodności. Bardziej szczegółowe tła kontrastują z niedbale rysowanymi postaciami i anatomicznymi uproszczeniami. Taki zabieg na bohaterach nieco trywializuje mocniejsze sceny.

Równocześnie z Opowieściami aborcyjnymi powstała inna, polska antologia – Własnym głosem, której kampania trwa właśnie na platformie Kickstarter. Także ona zawierać będzie komiksy oparte na prawdziwych historiach kobiet publikowanych na różnych forach. Równoległe, niezależne od siebie stworzenie dwóch podobnych publikacje pokazuje, że artystki-kobiety mają potrzebę głośnego i widocznego sprzeciwu. I że czasem łatwiej jest opowiedzieć te dramatyczne czy oczyszczające historie anonimowo, stając się jedynie zlepkiem kresek.

Opowieści aborcyjne to obraz polskiej rzeczywistości, w której kobiety wciąż są obywatelkami drugiej kategorii. Zachowane dla potomnych świadectwo koniecznych zmian, a zarazem głos sprzeciwu wobec antykobiecego nastroju politycznego.