Dziwnym zbiegiem okoliczności w Dzień Kobiet przypada premiera Kapitan Marvel – pierwszego filmu z Marvel Cinematic Universe opowiadającego historię superbohaterki, niebędącej członkinią drużyny. Tym, którzy uważają to za przełom (jedni za oznakę postępu, inni za zwiastun końca czasów), chcielibyśmy przypomnieć, że nie jest to pierwsza popkulturowa heroina, lecz następczyni bardzo wielu postaci. Data 8 marca stała się dla nas pretekstem do zebrania najważniejszych naszym zdaniem bohaterek komiksów, książek, gier oraz filmów (większość z nich pojawiała się w każdym z tych mediów), które nie musiały eksponować dekoltów, wzdychać do męskich protagonistów i wykazywać się ogólną indolencją, by trafić do popkulturowego kanonu.
9 (ex aequo). Jessica Jones
Pełna arogancji i sarkazmu Jessica Campbell po raz pierwszy pojawiła się w świecie komiksu w 2001 roku za sprawą Briana Michaela Bendisa i Michaela Gaydosa. Choć mało kto wie (głównie z powodu serialu), główna bohaterka uczęszczała do szkoły z Peterem Parkerem. Podczas jednej z rodzinnych wycieczek Jessica ulega wypadkowi. Na skutek kolizji z wojskową ciężarówką przewożącą radioaktywne materiały giną wszyscy bliscy Jessiki, a ona sama zostaje napromieniowana i zyskuje superzdolności (nadludzka siła, możliwość skakania na duże wysokości, kontrolowanie spadania). Zapada w śpiączkę… Po przebudzeniu trafia pod opiekę Jonesów i od tej pory posługuje się nowym nazwiskiem. Pewnego razu trafia w ręce Killgrave’a, kontrolującego umysły groźnego psychopaty. JJ staje się zarówno jego narzędziem do popełniania okrutnych zbrodni, jak i seksualną niewolnicą. Po śmierci Killgrave’a Jones nie jest już tą samą osobą: popada w alkoholizm, zabawia się z przypadkowo poznanymi mężczyznami. Mimo strasznych przeżyć oraz niezbyt zdrowego stylu życia, zakłada agencję detektywistyczną i zaczyna pomagać nowojorczykom. Jessica Jones to postać przepełniona bólem. Do czasu, aż na swej drodze spotyka Luke’a Cage’a. JJ doczekała się serialu na platformie Netflix. Do głównej roli obsadzono świetnie grająca Krysten Ritter, a dwa z trzech planowanych sezonów zostały przyjęte z ogromnym uznaniem mimo sporej rozbieżności fabularnej w stosunku do komiksu. JJ pojawia się też w serialu The Defenders, ale nie spełnił on oczekiwań widzów.
9. Cesarzowa Furiosa
Nikt się chyba nie spodziewał, że w filmie z serii Mad Max tytułowy bohater może zejść na plan dalszy, stery oddając kobiecie. A jednak w Na drodze gniewu akcję napędzają przede wszystkim decyzje i poczynania Cesarzowej Furiosy – zgraja mężczyzn to głównie antagoniści napędzani agresją, szaleństwem i żądzą. Przyłączający się do niej Max w niczym jej nie ustępuje, ale bez sprzeciwu bierze na siebie rolę towarzysza broni i wsparcia bojowego, a nie przewodnika i obrońcy – szczególnie widoczne jest to w scenie, gdy oddaje jej karabin i pozwala oprzeć go na swoim ramieniu, bo sam ma problemy z trafieniem w odległy cel. W świecie ciągłego pościgu i nieustannej walki Furiosa zachowuje zimną krew, pokonując kolejne przeszkody na drodze do celu bez mrugnięcia okiem. Nie jest żadnym skąpo ubranym trofeum dla bohatera, zagubioną dziewczyną szukającą męskiego wsparcia czy Mary Sue, której wszystko udaje się tylko dlatego, że jest kobietą. Myśli, działa, zdobywa swoją pozycję w brutalnym świecie i jest przy tym skuteczna. To najmłodsza (jeśli chodzi o staż w popkulturowym korpusie) z kobiet w naszym zestawieniu, ale moim zdaniem godna spadkobierczyni pozostałych bohaterek (przede wszystkim Ellen Ripley). Postać nie byłaby tak wielowymiarowa, gdyby nie wcielająca się w nią Charlize Theron. Od wielu lat aktorka walczy ze stereotypem ładnej buzi i najczęściej wybiera role, w których liczą się przede wszystkim jej umiejętności (oscarowy Monster, Atomic Blonde, Prometeusz). Udział w ekranizacji serialu animowanego Aeon Flux, gdzie wbiła się w obcisły kostium protagonistki, był co prawda godnym zapomnienia nieporozumieniem, ale 10 lat później Theron wstąpiła do popkulturowego panteonu. Chciałbym, by kolejny film z uniwersum Mad Maksa nosił tytuł Imperator Furiosa.
Martinez
8. Lara Croft
Lara Croft jest bohaterką serii gier wideo o tytule Tomb Raider. Jest brytyjską archeolog, która stała się popkulturową ikoną odwagi, seksapilu oraz wysportowania. Cykl gier otrzymał 12 głównych produkcji wieloplatformowych. Oprócz tego powstało wiele dodatków, gier mobilnych oraz na platformy przenośne. Dobytek serii robi wrażenie, a jest to wierzchołek góry lodowej. Bohaterka ta stała się najbardziej rozpoznawalną postacią, jeśli chodzi o gry. Na fali popularności marka ta rozkwitała poprzez komiksy coraz to nowe komiksy, książki oraz trzy filmy. W dwóch pierwszych w rolę archeolog wcieliła Angelina Jolie, natomiast w najnowszej produkcji poprzeczkę podjęła Alicia Vikander. Co jednak zdefiniowało postać i wpłynęło na jej masową popularność? Przede wszystkim była to ponadprzeciętna inteligencja oraz atletyczność. Z czasem także charakterystycznymi elementami tej postaci stał się jej ubiór, czyli krótkie szorty oraz niebieski bezrękawnik. Na przestrzeni lat bohaterka jak i gry jej dotyczące przeżywały gorsze i lepsze chwilę, ale koniec końców zawsze się to jakoś kończyło.
jurkir
7. Pippi Pończoszanka
Pippi czy Fizia, Pończoszanka czy Langstrump… I tak chyba wszyscy wiemy, o kim mowa. Imię jest ważne, bo to od niego wszystko się zaczęło, gdy w 1941 roku złożona chorobą córka Astrid Lindgren, Karen, poprosiła matkę o historyjkę o Pippi Pończoszance. Z improwizowanych opowiastek (których z czasem było coraz więcej) po paru latach powstał rękopis pierwszej z trzech powieści o dziewczynce innej niż wszystkie – protoplastce bodaj wszystkich zwariowanych bohaterów europejskiej literatury dziecięcej. Trzeba przyznać, że nawet dziś, po ponad 70 latach (oraz ośmiu filmach i dwóch serialach), Pippi robi wrażenie swoją pokręconą osobowością i zwyczajami. Bo tak szczerze: to dziewięciolatka, córka kapitana, z wielką willą po tatusiu, równie wielkimi butami (też po tatusiu), torbą złotych monet, małpką, koniem (którego podnosi jedną ręką), pończochami nie do pary, olbrzymimi pokładami samodzielności i kompletnym brakiem poszanowania dla zbyt wydumanych zasad. Wymarzona towarzyszka dla każdego dzieciaka, który nie lubi presji dorosłych, mycia zębów i wczesnego kładzenia się spać. Czyli chyba w sumie nas wszystkich, niezależnie od wieku. Bo kogo czasami nie korci, żeby z czystej przekory zrobić coś inaczej, niż przyjęte zasady nakazują? Przy tym nie stając się wcale jakimś łobuzem, bo Pippi ignoruje jedynie konwenanse, nie kardynalne wartości. W sumie tańczenie polki nocą, wałkowanie ciasta na podłodze czy opowiadanie niestworzonych historii o wielkouchych Chińczykach nie wyklucza się z byciem porządnym człowiekiem. Pippilotta Wiktualia Firandella Złotomonetta Pończoszanka była pierwszą, która to udowodniła. Z właściwym sobie wdziękiem.
Daguchna
6. Mulan
Podczas gdy większość pań w filmach Disneya z XX wieku wzdychała za księciem z bajki, z tego rozentuzjazmowanego tłumu wyemancypowała się młoda i dzielna Chinka, Fa Mulan. Nieco roztrzepana, uparta i zadziorna, nie pasowała do ideału kobiety swoich czasów. Wydając o niej film animowany w 1998 roku, wytwórnia wzorowała się na starożytnej chińskiej legendzie spisanej za czasów dynastii Song. Legenda ta opowiada o dzielnej dziewczynie – Hua Mulan – która chcąc chronić swego starego, schorowanego ojca, przebiera się za mężczyznę i wstępuje do wojska zamiast niego. Tam udowadnia, że gdy chodzi o męstwo, płeć nie gra roli. Jak nietrudno się domyślić, film okazał się całkowitym sukcesem – chińska wojowniczka nie tylko uratowała Chiny, ale również podbiła serca widzów młodych i tych trochę starszych. Animowana postać Mulan doczekała się kontynuacji w 2004 roku, zaś w wersji aktorskiej pojawiła się na ekranach chińskich kin w 2009 roku. Choć mogłoby się wydawać, że nie ma już nic do dodania, Disney, idąc za ciosem po sukcesie Pięknej i Bestii z 2017 roku, opublikował informację o produkcji własnego aktorskiego filmu o Mulan, w którym w postać tytułowej bohaterki miałaby wcielić się Crystal Liu. Polska premiera ma ponoć odbyć się w 27 marca 2020 roku. Czy legenda Mulan ożyje na nowo? O tym się jeszcze przekonamy.
Angi
5. Ellen Ripley
A miała być mężczyzną… Scenarzyści Obcego zakładali co prawda, że każdego z członków załogi Nostromo może zagrać tak samo dobrze aktor, jak i aktorka (podoba mi się ten kosmiczny egalitaryzm), jednak nikt nie wyobrażał sobie, by protagonistą filmu była kobieta. Aż Ridley Scott w przebłysku geniuszu (miał takowych przy tym filmie sporo) wybrał do roli głównej trzydziestoletnią (prawie) debiutantkę – Sigourney Weaver. Moim zdaniem bez jej Ripley Obcy byłby kolejnym kosmicznym horrorem, którego kolejne, coraz marniejsze, części trafiałyby prosto na VHS z pominięciem ekranów kin. Tymczasem nieortodoksyjna (nie tylko na tamte czasy) decyzja obsadowa zmieniła popkulturową historię. Bohaterka ani przez chwilę nie jest bezradną trzpiotką, która dopiero w wyniku dramatycznych wydarzeń znajduje w sobie siłę, by pokonać koszmarnego przeciwnika. W Obcym jest kompetentną członkinią załogi; w Obcych dowiadujemy się, że jest także matką (również przybraną); w Obcym 3 dokonuje aktu samopoświęcenia, by w czwartej części zmartwychwstać jako hybryda człowieka i ksenomorfa. Jest jedną z niewielu kobiet w pełnym testosteronu świecie (kosmicznych) marynarzy, wojskowych, więźniów czy przemytników. I nigdy, przenigdy nie daje się zdominować. Gdy zwykle bohaterki filmów science-fiction w obliczu kryzysu zalewają się łzami (vide Grawitacja lub Pasażerowie – to dwa najbardziej irytujące mnie przykłady), Ripley chwyta za M4A1 Pulse Rifle albo wsiada do Powerloadera i rozwala obcych. Bez niej filmy powiązane z franczyzą są – oględnie mówiąc – miałkie i nie dorastają do pierwowzoru.
Martinez
3 (ex aequo). Catwoman
Przyznam, że miałem problem z obecnością Seliny Kyle alias Catwoman w naszym zestawieniu. Oczywiście, imię tej bohaterki nasuwa się samo przy takiej okazji (o czym świadczy wysoka pozycja w rankingu), ale… Bywa dziewczyną Batmana, co daje jej spore fory (wszystko, co z Mrocznym Rycerzem związane, jest automatycznie lepsze), lecz nie jest przy tym postacią samodzielną (przynajmniej na pierwszy rzut oka). Z Zamaskowanym Mścicielem związana jest właściwie od początku istnienia serii – zadebiutowała (bez maski) w pierwszym numerze komiksu Batman z roku 1940 autorstwa Boba Kane’a i Billa Fingera. Była jedną z niewielu komiksowych przestępczyń, co już świadczy o jej emancypacji; dodatkowo autorzy podkreślali jej kobiecość jako przeciwwagę dla męskiej brutalności – dlatego też historie z udziałem Seliny nie kończyły się drastycznie. W czasach największego terroru Komiksowego Kodu musiała zniknąć ze stron serii, nie mieściła się bowiem w narzuconym standardzie pokazywania płci pięknej. Od początku jej relacja z Batmanem była niejednoznaczna i bardzo burzliwa. Z czasem zabawa w kotka i (latającą) myszkę zaczęła przybierać znamiona relacji sercowej, a para zdecydowała się nawet na ślub. Bohaterka miała wiele kostiumów i wiele żywotów, ale najlepszym wcieleniem pozostaje moim zdaniem kreacja Michelle Pfeiffer z Powrotu Batmana. Doczekała się nawet solowego filmu (kiedy nikt jeszcze nie myślał o takowych) z Halle Berry, jednak była to wersja tak zła i nieudolna, że kulturalny geek nie wspomina o niej w towarzystwie. Z czasem postać stała się bardziej niezależna i skomplikowana do tego stopnia, że stanowi doskonałą przeciwwagę dla wiecznie naburmuszonego Batmana i właściwie żadna z wersji opowieści o Nietoperzu bez Catwoman obejść się nie może.
Martinez
3. Ciri
Trzecie miejsce na podium zajęło Dziecię Starszej Krwi. Ciri, albo raczej Cirilla Fiona Elen Riannon, zwana także Lwiątkiem z Cintry, zadebiutowała na scenie świata fantastyki w 1992 roku w opowiadaniu Andrzeja Sapkowskiego Miecz przeznaczenia. Kolejno pojawiała się także w sadze o Wiedźminie, serialu Marka Brodzkiego z 2001 roku, jak i w grze Wiedźmin 3: Dziki Gon. Co więcej, postać ta tak przypadła wszystkim do gustu, że na rok 2019 zapowiedziano wypuszczenie nowego serialu o Wiedźminie na Netfliksie, gdzie małą Ciri zagra Freya Allan.
Jeżeli mowa o historii Cirilli, księżniczka od samego początku nie miała lekko. Już przed narodzinami jej los został związany z Wiedźminem Geraltem na mocy Prawa Niespodzianki. Dziewczyna w swym życiu po kolei traciła to, co jej najdroższe – najpierw zginęła jej matka, potem zamordowano jej babkę, następnie kochankę, opiekuna, na przybranych rodzicach kończąc. Kolejno próbowano przymusić ją do roli narzeczonej dla wielu książąt, driady, wiedźminki, czarodziejki, a nawet żony własnego ojca… Do tego dodajmy jeszcze fakt, że cały czas deptał jej po piętach Dziki Gon, a otrzymamy obraz życia, przy którym każdy chyba by się załamał i wolał je zakończyć. Ciri jednak okazała się być twardsza od stali i dzielnie stawiała czoło wszystkim pojawiającym się na jej drodze przeszkodom, by koniec końców powstrzymać Białe Zimno i uratować wszystkie światy. Jeżeli to nie jest postać godna szacunku i podziwu, to nie wiem, która na to zasługuje.
Angi
2. Księżniczka Leia
Zaszczytne drugie miejsce nie mogło przypaść nikomu innemu niż ikonicznej Lei Organie z Gwiezdnych wojen. Po raz pierwszy postać ta pojawiła się w Nowej nadziei. Wtedy w jej rolę wcieliła się śp. Carrie Fisher. Aktorka dzierżyła tę rolę do końca swoich dni, a co w przyszłości czeka bohaterkę, której udzieliła twarzy, o tym już niedługo się dowiemy. Podstawowym pytaniem, jakie należy sobie zadać to – co takiego wyjątkowego miała w sobie, że osiągnęła tak wielki sukces? Otóż nic nadprzyrodzonego (nie wchodźmy, proszę, w polemikę o nowych częściach, proszę…). To, co ją wyróżniało, to ponadprzeciętna charyzma oraz siła charakteru. Mitologia tej postaci nie ograniczała się tylko do roli filmowej. W rozszerzonym uniwersum została jeszcze bardziej zarysowana i otrzymała wiele nowych wspaniałych przygód. Zaangażowanie w jej rozwój niech świadczy o tym, jak wyjątkowa i szeroko lubiana jest to postać.
jurkir
1. Wonder Woman
Numer jeden na naszej liście stanowi najsłynniejsza superbohaterka wszechczasów. Nazywana też Dianą z Themysciry. Jej przydomek nawiązuje do fikcyjnej wyspy, na której spędziła większość swego życia, szkoląc się w walce wręcz. Głównymi atrybutami WW są: niezniszczalne Lasso Prawdy – podarunek od greckiej bogini Hestii, wymuszający na schwytanym przeciwniku mówienie prawdy oraz stanowiące pewien rodzaj broni; Bransolety Zwycięstwa – wykonane z fragmentów Egidy (tarczy Ateny), mogące odbić każdy pocisk, strzałę i podnoszące zdolności bojowe swojego nosiciela. W alternatywnej wersji komiksu oraz w pełnometrażowej adaptacji filmowej (z przepiękną Gal Gadot w roli tytułowej) Diana ma jeszcze do dyspozycji miecz, wykuty przez samego Hefajstosa. Wonder Woman zadebiutowała na kolorowych planszach już w latach 30., czyli w Złotej Erze Komiksów. Doczekała się też kilku seriali animowanych i filmowych. Pierwsza pełnometrażowa produkcja z 1974 roku zniekształciła nieco wizerunek WW, czyniąc z niej zwykłą kobietę bez jakichkolwiek zdolności bojowych. Diana to przede wszystkim symbol kobiecej siły i niezależności. Swój wywód w tym temacie przedstawił w latach 50. kontrowersyjny psychiatra – Fredric Wertham. Według niego WW to nikt inny jak sadomasochistyczna lesbijka, ucieleśnienie pełnej nienawiści do mężczyzn… Któż by w tę bajkę uwierzył?
Kisiel
